Κρούπσκαγια, Ναντέζντα Κονσταντίνοβνα

(Nadezhda Konstantinovna Krupskaya, Αγία Πετρούπολη 1869 – Μόσχα 1939). Ρωσίδα κομουνίστρια, σύζυγος του Λένιν. Είχε ενεργό συμμετοχή στο ρωσικό επαναστατικό κίνημα και αργότερα πρωτοστάτησε στην υιοθέτηση του συστήματος της λαϊκής παιδείας. Η Κ. καταγόταν από οικογένεια στρατιωτικών. Σπούδασε παιδαγωγικές επιστήμες και ήταν μέλος ρωσικών μαρξιστικών οργανώσεων από τις αρχές της δεκαετίας του 1890. Το 1894 συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Λένιν και το 1895 προσχώρησε στην Ένωση αγώνα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης. Τον Αύγουστο του 1896 συνελήφθη με την κατηγορία της επαναστατικής δραστηριότητας και το 1898 καταδικάστηκε σε τριετή εξορία. Ζήτησε τότε να σταλεί εκεί όπου ήταν εξόριστος ο Λένιν (στο Σούσενγκογιε του κυβερνείου Γενισέι), τον οποίο παντρεύτηκε. Μετά την απελευθέρωσή της το 1901 (ο Λένιν είχε απελευθερωθεί έναν χρόνο νωρίτερα) πήγε στο Μόναχο για να τον συναντήσει. Εκεί εργάστηκε ως γραμματέας της σύνταξης στις εφημερίδες Ίσκρα και Εμπρός. Τον Νοέμβριο του 1905 επέστρεψε στη Ρωσία με τον σύζυγό της, αρχικά στην Αγία Πετρούπολη και μετά στην Κουοκάλα της Φιλανδίας (τότε υπό ρωσική κατοχή). Το 1907 έφυγε πάλι στο εξωτερικό με τον σύζυγό της και εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Γενεύη, όπου η Κ. διετέλεσε γραμματέας της εφημερίδας Προλετάριος και αργότερα του Σοσιαλδημοκράτη. Το 1912 το ζεύγος βρέθηκε στην Κρακοβία, όπου η Κ. βοηθούσε τον σύζυγό της να διατηρήσει επαφή με την εφημερίδα Πράβντα και την μπολσεβίκικη κοινοβουλευτική ομάδα στην 4η κρατική Δούμα. Συμμετείχε σε διάφορα συνέδρια του Σοσιαλδημοκρατικού Επαναστατικού Κόμματος Ρωσίας καθώς και σε διάφορες κομματικές διασκέψεις και κομματικές συνελεύσεις που πραγματοποιήθηκαν έως το 1917. Στις 3 Απριλίου 1917 επέστρεψε στη Ρωσία μαζί με τον σύζυγό της και συμμετείχε ενεργά στην Οκτωβριανή επανάσταση. Μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων βοηθούσε τον Λένιν στην άσκηση των καθηκόντων του και υπήρξε μέλος του Συμβουλίου του Λαϊκού Επιτροπάτου της Παιδείας, ετοιμάζοντας τα πρώτα διατάγματα για την παιδεία σε συνεργασία με τους Λουνατσάρσκι και Προκόφσκι. Το 1918 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών. Από το 1921 διετέλεσε πρόεδρος του Επιστημονικού Μεθοδολογικού Τμήματος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Λαϊκού Επιτροπάτου Παιδείας. Εξίσου σημαντική υπήρξε η συμβολή της στη μελέτη των σπουδαιότερων προβλημάτων της μαρξιστικής παιδαγωγικής. Η Κ. έδινε μεγάλη σημασία στον αγώνα εναντίον της εγκατάλειψης των παιδιών και της έλλειψης συστηματικής επίβλεψής τους, στους παιδικούς σταθμούς και στην προσχολική ηλικία. Παράλληλα συνεργάστηκε στα περιοδικά Λαϊκή Παιδεία, Λαϊκός Δάσκαλος, Για τα παιδιά μας κ.ά., με άρθρα που εξέφραζαν τις απόψεις της. Η K. ήταν επίσης αξιόλογη δημοσιολόγος και ρήτορας. Έγραψε πολλά βιβλία κομματικού περιεχομένου και Αναμνήσεις από τη συμβίωσή της με τον Λένιν. Το βιβλίο αυτό αποτελεί πολύτιμη ιστορική πηγή, που φωτίζει τόσο τη ζωή και τη δράση του συζύγου της όσο και πολλά βασικά γεγονότα της ιστορίας του κομουνιστικού κινήματος στη Ρωσία. Για την όλη κοινωνική, κομματική και συγγραφική της δραστηριότητα τιμήθηκε με τα παράσημα του Λένιν και της Κόκκινης Σημαίας. Ενταφιάστηκε στην Κόκκινη Πλατεία του Κρεμλίνου, τελευταία κατοικία των περισσότερων κορυφαίων παραγόντων της πρώην ΕΣΣΔ.